Το κάπνισμα είναι παγκοσμίως η κυριότερη αιτία καρκίνου που μπορεί να αποφύγει κανείς. Ο καπνός μπορεί να προκαλέσει καρκίνο και κυρίως όταν τον συνδυάζουμε με αλκοόλ. Έρευνες έχουν δείξει ότι το παθητικό κάπνισμα είναι, επίσης, πολύ επικίνδυνο.

Ο καπνός είναι υπεύθυνος για το 90% των καρκίνων του πνεύμονα και παίζει ρόλο, επίσης, στους καρκίνους του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του παγκρέατος, του τραχήλου, των νεφρών και της ουροδόχου κύστης.

Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου και άλλων σοβαρών ασθενειών

Καμία συμβουλή για την πρόληψη του καρκίνου δεν θα ήταν ολοκληρωμένη, εάν δεν παρακινούσε για διακοπή του καπνίσματος, υγιεινή διατροφή, φυσική άσκηση και διατήρηση κανονικού βάρους.

Εάν καπνίζετε, το να το κόψετε είναι το σημαντικότερο που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τον κίνδυνο του καρκίνου. Δεν είναι ποτέ αργά για να το κόψετε, καθώς με το που το πράξετε η υγεία σας θα ωφεληθεί άμεσα. Ο γιατρός σας μπορεί να σας στηρίξει στην προσπάθειά σας και να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες για τους τρόπους διακοπής.

Ακόμη και μία από τις παραπάνω συμπεριφορές κινδύνου κι αν μειώσετε, προστατεύετε τον εαυτό σας από τον καρκίνο. Αν αλλάξετε όμως όλες τις παραπάνω επικίνδυνες συμπεριφορές, θα προστατευτείτε πολύ περισσότερο!

Το να έχετε κανονικό βάρος είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου και να βοηθήσετε την υγεία σας. Εκτός από το ότι μας κάνει να νιώθουμε καλά, μειώνουμε τις πιθανότητες να αναπτύξουμε, εκτός από καρκίνο, και άλλες χρόνιες ασθένειες, όπως είναι ο διαβήτης τύπου 2 και τα καρδιαγγειακά.

Πώς συνδέεται το αυξημένο βάρος με τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου;

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους συνδέεται το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία με τον καρκίνο. Ένα παράδειγμα είναι η σχέση μεταξύ του περιττού λίπους στο σώμα και της ισορροπίας των ορμονών. Έρευνα έχει δείξει ότι τα λιποκύτταρα απελευθερώνουν ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, όπως ο καρκίνος του μαστού. Άλλες έρευνες έχουν, επίσης, δείξει ότι, εάν το λίπος είναι συγκεντρωμένο κυρίως στην κοιλιά, κάνει το σώμα να παράγει ορμόνες, γνωστές ως «αυξητικές ορμόνες». Αυτές οι ορμόνες έχουν συνδεθεί με μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Κάνετε κάποια σωματική άσκηση για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα

Πολλοί γνωρίζουμε ότι η τακτική φυσική άσκηση κρατάει υγιή την καρδιά μας. Το καλό είναι ότι μειώνει και τον κίνδυνο να αναπτύξουμε καρκίνο. Εκτός του ότι μας βοηθάει να μη βάζουμε κιλά, οι έρευνες δείχνουν ότι η σωματική δραστηριότητα από μόνη της βοηθάει στην πρόληψη του καρκίνου. Κάντε, λοιπόν, την άσκηση μέρος της καθημερινότητάς σας. Εάν δεν είστε συνηθισμένοι, ξεκινήστε με μία μέτριας έντασης δραστηριότητα για 30 λεπτά κάθε μέρα. Να θυμάστε ότι όσο λίγο και να ασκείστε είναι προτιμότερο από το να μην το κάνετε καθόλου. Μπορείτε να ξεκινήσετε σιγά σιγά μέχρι να καταφέρετε να κάνετε μισή ώρα άσκησης. Όσο περισσότερο ασκείστε κάθε μέρα, τόσο μειώνετε τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου.

Το απαραίτητο επίπεδο σωματικής άσκησης ορίζεται στις τρεις φορές την εβδομάδα για μισή ώρα.

Τι είναι η μέτριας έντασης δραστηριότητα;

Μέτριας έντασης δραστηριότητα είναι οτιδήποτε κάνει την καρδιά σας να χτυπά λίγο πιο γρήγορα και εσάς να αναπνέετε πιο βαθιά, όπως για παράδειγμα το έντονο περπάτημα. Υπάρχουν πολλοί εύκολοι τρόποι να βάλετε τέτοιες δραστηριότητες στην καθημερινότητά σας, έτσι δεν θα χρειάζεται να βρίσκετε ένα ξεχωριστό μισάωρο από το πρόγραμμά σας κάθε μέρα για να ασκηθείτε. Μπορείτε, επίσης, να σπάτε αυτό το μισάωρο σε μικρότερα κομμάτια μέσα στην ημέρα, καθώς ο συνολικός χρόνος άσκησης είναι αυτός που μετράει. Μερικά παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων είναι:

• Κολύμπι,
• Χορός,
• Ζωηρό περπάτημα μέχρι τη στάση του λεωφορείου ή του τρένου,
• Ποδήλατο μέχρι τα κοντινά μαγαζιά,
• Οι δουλειές του σπιτιού, όπως είναι το σκούπισμα,
• Η δουλειά στον κήπο, όπως είναι το μάζεμα των ξερών φύλλων.

Πώς συνδέεται η σωματική άσκηση με την πρόληψη του καρκίνου;

Έρευνες δείχνουν ότι η τακτική σωματική άσκηση βοηθάει να κρατήσουμε τις ορμόνες του σώματός μας σε υγιή επίπεδα, κάτι που είναι πολύ σημαντικό γιατί, όταν κάποιες ορμόνες είναι σε υψηλά επίπεδα, αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου.

Η σωματική άσκηση μπορεί, επίσης, να κάνει πιο ανθεκτικό το ανοσοποιητικό μας σύστημα, να κρατάει το πεπτικό μας σύστημα υγιές και μας επιτρέπει να καταναλώνουμε περισσότερο φαγητό χωρίς να βάζουμε βάρος.

 

Η υγιεινή διατροφή μειώνει τον κίνδυνο για καρκίνο. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν την προστατευτική δράση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών έναντι του κινδύνου για διάφορους τύπους καρκίνου και ιδίως για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, του οισοφάγου, του στομάχου και του παγκρέατος.

Στη νότια Ευρώπη τα ποσοστά εμφάνισης πολλών τύπων καρκίνου είναι χαμηλότερα σε σχέση με τη βόρεια Ευρώπη ή τις ΗΠΑ, γεγονός που αποδίδεται στις διατροφικές συνήθειες: χαμηλότερη κατανάλωση ζωικών λιπών και κρέατος, υψηλότερη κατανάλωση ψαριών, ελαιόλαδου, λαχανικών, φρούτων και δημητριακών και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ.

Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν μεγάλο αριθμό πιθανών προστατευτικών παραγόντων από τον καρκίνο. Όλα τα γεύματα θα πρέπει να συνοδεύονται από σαλάτα, ενώ καλό θα είναι να αντικαταστήσετε με φρούτα και λαχανικά τα ανθυγιεινά σνακ μεταξύ των γευμάτων.

Δεν χρειάζεται –ούτε είναι εύκολο– να αλλάξετε όλες τις κακές συνήθειες μονομιάς. Ξεκινήστε από τις αδυναμίες που σας είναι πιο εύκολο να απαρνηθείτε και συνεχίστε βήμα βήμα.

Μπορεί ένα ποτήρι κρασί τη μέρα να είναι καλό για την καρδιά, αλλά η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα και του λάρυγγα και για καρκίνωμα οισοφάγου από πλακώδες επιθήλιο. Όταν το αλκοόλ συνδυάζεται με κάπνισμα, ο κίνδυνος για καρκίνο του ανώτερου πεπτικού και αναπνευστικού συστήματος γίνεται ακόμη μεγαλύτερος. Χρειάζονται 10 χρόνια από τη διακοπή της κατανάλωσης αλκοόλ ώστε να μειωθεί κίνδυνος για καρκίνο του οισοφάγου κατά 60%. Το αλκοόλ σχετίζεται επίσης με τον κίνδυνο για πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος, για καρκίνο του παχέος εντέρου και καρκίνο του μαστού.

Όσο αυξάνεται η κατανάλωση αλκοόλ, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος για καρκίνο.

Εάν πίνετε αλκοόλ, μειώστε στα 2 ποτά την ημέρα οι άνδρες και 1 ποτό την ημέρα οι γυναίκες

Πώς συνδέεται το αλκοόλ με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου;

Οι επιστήμονες ακόμη μελετούν πώς το αλκοόλ προκαλεί καρκίνο. Μία θεωρία λέει ότι το αλκοόλ προκαλεί άμεσες βλάβες στο γενετικό υλικό του σώματός μας και έτσι αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου. Έρευνες, επίσης, δείχνουν ότι το αλκοόλ είναι ιδιαίτερα βλαβερό για την υγεία, όταν συνδυάζεται με κάπνισμα.

Συμβουλές για να μειώσετε το αλκοόλ που πίνετε

Όταν παραγγέλνετε ποτό, επιλέξτε αυτά που σερβίρονται σε μικρά ποτήρια και μη προτιμάτε αυτά που προσφέρονται σε διπλή δόση.

Μία ακόμη εναλλακτική είναι τα ποτά που δεν περιέχουν αλκοόλ. Μπορείτε, επίσης, να αραιώνετε το ποτό σας ή να επιλέγετε ποτά με λιγότερες θερμίδες ή λιγότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ. Επιλέξτε να πίνετε φρέσκους χυμούς φρούτων και μάθετε στα παιδιά σας τους κινδύνους που συνδέονται με την κατάχρηση του αλκοόλ.

Ο ήλιος αυξάνει τα επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό μας, αλλά η υπεριώδης ακτινοβολία του αποτελεί το κύριο αίτιο καρκίνου του δέρματος ή μελανώματος.

H αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο είναι η καλύτερη πρόληψη. Αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο από τις 11 π.μ. έως τις 3 μ.μ., που οι υπεριώδεις ακτίνες είναι πιο έντονες. Φοράτε πάντα καπέλο, γυαλιά ηλίου και αντηλιακές κρέμες. Η χρήση αντηλιακού είναι απαραίτητη για την προστασία του δέρματος που εκτίθεται στον ήλιο αλλά δεν πρέπει να οδηγεί σε παράταση της έκθεσης στον ήλιο. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα κινδυνεύουν περισσότερο, ιδίως όσοι έχουν κόκκινα μαλλιά, φακίδες και τάση να καίγονται εύκολα από τον ήλιο.

Επειδή η καταστροφή του δέρματος ξεκινάει από μικρή ηλικία, είναι πολύ σημαντικό να προστατεύουμε τα παιδιά. Δώστε το καλό παράδειγμα στα παιδιά σας, τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Όταν ο ήλιος είναι δυνατός, καθίστε στη σκιά και απολαύστε τη δροσιά!

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος που πλήττει τις γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών στην Ε.Ε. Κάθε χρόνο, στην Ε.Ε. σημειώνονται περίπου 33.000 νέα περιστατικά και 15.000 θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το κύριο αίτιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η επίμονη λοίμωξη του γεννητικού συστήματος από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Οι επίμονες λοιμώξεις από ορισμένους τύπους του ιού μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου. Στην Ελλάδα έχουν εγκριθεί δύο προληπτικά εμβόλια κατά του HPV. Η χρήση εμβολίου κατά του HPV συνιστάται σε όλα τα κορίτσια ηλικίας και νεαρές γυναίκες έως 26 ετών.

Καρκίνος του ήπατος

Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφονται περίπου 30.000 νέα περιστατικά καρκίνου του ήπατος. Η χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV) και τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV) ευθύνεται για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του ήπατος στην Ευρώπη. Εδώ και 25 χρόνια υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV) και είναι ένα από τα εμβόλια που σήμερα πλέον, στη χώρα μας, χορηγείται σε όλα τα παιδιά.

Είναι καλύτερο για τις μητέρες να συνεχίζουν τον αποκλειστικό θηλασμό μέχρι και τους 6 μήνες και μετά να προσθέτουν άλλα υγρά και φαγητά στη διατροφή του μωρού

Ίσως ήδη γνωρίζετε ότι ο θηλασμός έχει πολλά οφέλη για τις μητέρες και τα παιδιά. Ένα από αυτά είναι ότι μπορεί να σας βοηθήσει να προστατευτείτε από τον καρκίνο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο θηλασμός μπορεί να προστατεύσει τις μητέρες από τον καρκίνο του μαστού. Προστατεύει, παράλληλα, και τα μωρά από το να πάρουν παραπανίσιο βάρος, και κατά συνέπεια να μη γίνουν πιθανόν υπέρβαροι ως ενήλικες. Οι υπέρβαροι ενήλικες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Πώς συνδέεται ο θηλασμός με την προστασία από τον καρκίνο;

Ο θηλασμός μειώνει τα επίπεδα κάποιων ορμονών στο σώμα της μητέρας, και έτσι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.

Στο τέλος του θηλασμού, το σώμα διώχνει όλα τα κύτταρα του μαστού που μπορεί να έχουν βλάβες. Αυτό, επίσης, μειώνει τον κίνδυνο να αναπτύξει η γυναίκα καρκίνο του μαστού στο μέλλον.

Οι έρευνες δείχνουν, παράλληλα, ότι τα μωρά που θηλάζουν έχουν λιγότερες πιθανότητες να καταναλώνουν πολλές θερμίδες και πρωτεΐνες σε σχέση με μωρά που τρέφονται με παιδικό γάλα. Αυτό σημαίνει πως είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ως ενήλικες.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι, όσο νωρίτερα διαγνωστεί ο καρκίνος, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για ίαση. Ιδίως στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, του καρκίνου του παχέος εντέρου και του καρκίνου του προστάτη υπάρχουν προληπτικές εξετάσεις οι οποίες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές και μπορούν να σώσουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.

Παρατηρήστε τυχόν αλλαγές στο σώμα σας και ενημερώστε τον γιατρό σας αν αντιληφθείτε κάτι ασυνήθιστο. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου μπορεί να οδηγήσει στη θεραπεία ή την αποφυγή εξάπλωσής του σε άλλα σημεία του σώματος. Ωστόσο, επειδή ο καρκίνος δεν εμφανίζει πάντα συμπτώματα, ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει σχετικά με τις προληπτικές εξετάσεις που υπάρχουν για διάφορους τύπους καρκίνου (τραχήλου, μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη κ.ά.).

Προστατευτείτε από τον καρκίνο με τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις:

ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΡΚΙΝΩΝ
(Τραχήλου της Μήτρας, Μαστού, Παχέος Εντέρου, Προστάτη, Πνεύμονα, Δέρματος)

Τα προτεινόμενα χρονικά διαστήματα μεταξύ των εξετάσεων πρέπει να βραχύνονται σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό, όταν υπάρχουν παθολογικά ή οριακά ευρήματα και όταν υπάρχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό.

Στα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα συνίσταται εξέταση δέρματος κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 40 ετών.

Εάν δεν μπορείτε να τα κάνετε όλα, κάντε τουλάχιστον όσα μπορείτε. Οποιαδήποτε πρόοδος προς την εκπλήρωση αυτών των στόχων, μπορεί να βοηθήσει.

1. Παραμείνετε λεπτός/ή
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους για να προστατευτείτε ενάντια στον καρκίνο. Προσπαθήστε να αποφύγετε την αύξηση του βάρους σας καθώς μεγαλώνετε, και ειδικότερα γύρω από τη μέση σας.

2. Ασκηθείτε περισσότερο, καθίστε λιγότερο
Επιδιώξτε να ασκείστε τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα. Κάντε ένα γρήγορο περίπατο, ποδήλατο ή ασχοληθείτε με τον κήπο σας. Αναζητήστε τρόπους να εντάξετε περισσότερη άσκηση στην καθημερινή σας ζωή, όπως π.χ. το να περπατάτε μέχρι τη δουλειά σας ή να ανεβαίνετε τις σκάλες αντί να παίρνετε τον ανελκυστήρα.

3. Αποφύγετε τα σακχαρούχα ποτά και τα πρόχειρα φαγητά
Τα υψηλά σε περιεκτικότητα λιπαρά πρόχειρα φαγητά, όπως επίσης και τα σακχαρούχα ποτά, περιέχουν πολλές θερμίδες και σας κάνουν πιο επιρρεπή στην απόκτηση βάρους.

4. Καταναλώνετε περισσότερες φυτικές τροφές
Προσθέσετε περισσότερα δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και όσπρια (φασόλια, αρακά και φακές) στη διατροφή σας. Αυτές οι τροφές είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες και χαμηλές σε θερμίδες. Περιορίστε την κατανάλωση επεξεργασμένων αμυλούχων τροφίμων, τα οποία ευνοούν την αύξηση του βάρους.

5. Περιορίστε τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα
Τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Περιορίστε το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι) και επιλέξτε άπαχα κομμάτια. Αποφύγετε τα κρέατα που είναι ώριμα, καπνιστά, αλατισμένα ή με πρόσθετα συντηρητικά. Τα πουλερικά και τα ψάρια είναι πιο υγιεινές επιλογές.

6. Περιορίστε την κατανάλωση των οινοπνευματωδών ποτών
Εάν αποφασίσετε να καταναλώσετε αλκοόλ, μην πίνετε περισσότερα από 2 ποτά την ημέρα, εάν είστε άνδρας, ή ένα ποτό την ημέρα, εάν είστε γυναίκα.

7. Περιορίστε το αλάτι και τα αλμυρά φαγητά
Έχουμε ανάγκη από λίγο αλάτι (νάτριο) για την υγεία μας, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν πάρα πολύ. Και το περισσότερο από το αλάτι που λαμβάνουμε, προέρχεται από επεξεργασμένα τρόφιμα. Διαβάστε τις ετικέτες των τροφίμων προσεκτικά και προσπαθήστε να περιορίστε το αλάτι.

8. Μην καταναλώνετε συμπληρώματα διατροφής για την πρόληψη του καρκίνου
Προσπαθήστε να πάρετε τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεστε από τις τροφές που τρώτε και όχι από χάπια.

9. Θηλάστε τουλάχιστον για 6 μήνες
Εάν είστε μητέρα, προσπαθήστε να θηλάσετε το μωρό σας για τουλάχιστον 6 μήνες. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να προστατευτείτε από τον καρκίνο του μαστού. Μπορεί επίσης, να βοηθήσει να αποτρέψει το μωρό σας να γίνει υπέρβαρο στο παρόν ή αργότερα στο μέλλον.

10. Μην καπνίζετε
Η κατανάλωση καπνού συνδέεται με τουλάχιστον 15 τύπους καρκίνου και αντιστοιχεί περίπου στο 30% των θανάτων από καρκίνο. Εάν καπνίζετε, κόψτε το. Εάν δεν καπνίζετε, μην το ξεκινήσετε. Και μην αφήνετε άλλους ανθρώπους να καπνίζουν γύρω σας. Το παθητικό κάπνισμα μπορεί επίσης να είναι θανατηφόρο.

Κάντε μαστογραφία:

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Κάθε χρόνο στην Ευρώπη σημειώνονται 330.000 νέα περιστατικά και 90.000 θάνατοι από καρκίνο του μαστού. Ο καρκίνος του μαστού αντιπροσωπεύει το 26,5% του συνόλου των νέων περιστατικών καρκίνου στις γυναίκες στις χώρες της Ε.Ε. και ευθύνεται για 17,5% των θανάτων από καρκίνο.

Η μαστογραφία μπορεί να ανιχνεύσει τυχόν αλλοιώσεις στον μαστό προτού ακόμη αναπτυχθεί όγκος που μπορεί να ανιχνευθεί με ψηλάφηση και είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Η εξέταση αυτή πρέπει να γίνεται τακτικά μετά την ηλικία των 50 ετών, ενώ σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ή άλλους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού, η τακτική εξέταση με μαστογραφία θα πρέπει να ξεκινά νωρίτερα. Συμβουλευθείτε τον γιατρό σας σχετικά.

Κάντε τεστ Παπανικολάου (ΠΑΠ ΤΕΣΤ):

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός τύπος καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως. Το τεστ Παπανικολάου ανιχνεύει το 90% των περιστατικών καρκίνου και πρέπει να εφαρμόζεται τακτικά από όλες τις γυναίκες από την ηλικία των 20-25 ετών έως την ηλικία των 60 ετών, ακόμη και σε αυτές που έχουν κάνει το εμβόλιο κατά του HPV. Η συχνότητα εφαρμογής του εξαρτάται από το ιστορικό κάθε γυναίκας, αλλά, γενικά, το τεστ πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια.

Κάντε PSA

Ο καρκίνος του προστάτη, ένα από τα κύρια αίτια θανάτου από καρκίνο στους άνδρες, μπορεί να ανιχνευθεί μέσω της εξέτασης PSA. Δεν υπάρχουν συστάσεις για καθολική χρήση του τεστ, αλλά το τεστ PSA συνιστάται στους άνδρες με παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του προστάτη μετά την ηλικία των 50 ετών. Ρωτήστε σχετικά τον γιατρό σας.

Κάντε εξέταση για καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού: ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού (ορθοκολικός καρκίνος) είναι από τους συχνότερους τύπους καρκίνου και στα δύο φύλα στις αναπτυγμένες χώρες. Ο κίνδυνος αυξάνεται όσο μεγαλώνει κανείς. Η προληπτική εξέταση μπορεί να οδηγήσει σε έγκαιρη ανίχνευση τυχόν πολυπόδων και στην αφαίρεσή τους πριν αυτοί καταστούν κακοήθεις, καθώς και στην ανίχνευση τυχόν νεοπλάσματος σε πρώιμο στάδιο. Όλοι οι άνδρες και οι γυναίκες άνω των 55 ετών θα πρέπει να κάνουν προληπτική εξέταση.

Ξεπεράστε τον φόβο με τη δύναμη της γνώσης

Τι σημαίνει να ανήκει κανείς σε κατηγορία υψηλού κληρονομικού κινδύνου;

Τα άτομα που έχουν κληρονομήσει παθολογική μετάλλαξη σε συγκεκριμένα γονίδια έχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν κακοήθη νεοπλάσματα και μάλιστα σε ηλικίες νεότερες απ’ ό,τι ο υπόλοιπος πληθυσμός. Τα συνηθέστερα από αυτά είναι:

Σύνδρομο Κληρονομικού Καρκίνου Μαστού & Ωοθηκών: (Hereditary Breast Ovarian Cancer Syndrome - HBOC), που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού & μάλιστα σε νέες ηλικίες (30-50), καθώς και καρκίνου των ωοθηκών (ΕΙΚΟΝΑ 1).

Σύνδρομο Lynch: Αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου παχέος εντέρου και ενδομητρίου και δευτερευόντως άλλων καρκίνων του πεπτικού & των ωοθηκών (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 1).

Σύνδρομο Οικογενούς Πολυποδιάσης: (Familial Adenomatous Polyposis syndrome - FAP) Αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και δευτερευόντως του λεπτού εντέρου (βλ. ΠΙΝΑΚΑ 1). Τα άτομα που έχουν αυτό το σύνδρομο, έχουν δεκάδες ή και εκατοντάδες πολύποδες στο έντερό τους, συχνά από πολύ νέα ηλικία.

Σπάνιο, αλλά χαρακτηριστικό είναι το Σύνδρομο Li-Fraumeni. Αυξάνει πάρα πολύ τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών τύπων νεοπλασμάτων και μάλιστα σε νέα ηλικία, με συνηθέστερα τον καρκίνο του μαστού (ακόμη και πριν από την ηλικία των 30), τα σαρκώματα (καρκίνοι των οστών ή των μαλακών μορίων), λευχαιμίες, καρκίνους του εγκεφάλου, αλλά και παιδιατρικούς καρκίνους κ.ά.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Συνηθέστερα σύνδρομα που αυξάνουν την προδιάθεση για καρκίνους του πεπτικού συστήματος

1. Σύνδρομα που σχετίζονται με τον καρκίνο μαστού: HBOC (σπανιότερα, Li-Fraumeni, Cowden, Peutz-Jeghers κ.ά.)
2. Σύνδρομα που σχετίζονται με γυναικολογικούς καρκίνους (ωοθηκών, ενδομητρίου /σώματος μήτρας): HBOC, Lynch κ.ά.
3. Σύνδρομα που σχετίζονται με καρκίνο παχέος εντέρου και άλλα νεοπλάσματα του πεπτικού: Lynch, FAP (σπανιότερα MUTYH-Associated Polyposis, Peutz-Jeghers, κτλ.)

Πώς μπορεί κανείς να διαπιστώσει αν ανήκει σε κατηγορία υψηλού κινδύνου;

Ο βασικός τρόπος για να δει κανείς αν υπάρχει περίπτωση να ανήκει σε κατηγορία υψηλού κινδύνου, είναι να πληροφορηθεί για το οικογενειακό ιστορικό του, δηλαδή για συγγενείς εξ αίματος, που σε κάποια φάση της ζωής τους έχουν διαγνωστεί με καρκίνο και συγκεκριμένα: την ηλικία διάγνωσης, τον τύπο του καρκίνου και την ηλικία που έχουν σήμερα ή την ηλικία που απεβίωσαν.

Η τελική και αναλυτική λήψη και αξιολόγηση του οικογενειακού ιστορικού και του ατομικού αναμνηστικού του ενδιαφερομένου, σε συνδυασμό με εξειδικευμένη κλινική εξέταση (που θα αναζητήσει κάποιες σπάνιες, αλλά χαρακτηριστικές δερματικές βλάβες ή συγκεκριμένα σωματικά χαρακτηριστικά) θα γίνει σε Μονάδα Γενετικής Ογκολογίας ή σε κατάλληλα εκπαιδευμένο γιατρό.

Χαρακτηριστικές ενδείξεις, για τις οποίες αξίζει κανείς να υποβληθεί σε τέτοια αξιολόγηση είναι:
Για το σύνδρομο HBOC δείτε τον ΠΙΝΑΚΑ 2.

Για το σύνδρομο Lynch οι ενδείξεις είναι οι ακόλουθες:

1. Καρκίνος του παχέος εντέρου ή καρκίνος του ενδομητρίου σε ηλικία πριν από τα 50.
2. Δύο διαφορετικοί καρκίνοι του παχέος εντέρου στο ίδιο άτομο (διεγνωσμένοι ταυτόχρονα ή σε διαφορετικό χρονικό διάστημα).
3. Περισσότερα από δύο άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου ή του ενδομητρίου σε οποιαδήποτε ηλικία (στην ίδια πλευρά της οικογένειας).
4. Στην ίδια οικογένεια, άτομο με καρκίνο παχέος εντέρου ή καρκίνο του ενδομητρίου και ταυτόχρονα ένα ή περισσότερα άτομα με διάγνωση των πιο κάτω καρκίνων: ωοθήκης, στομάχου, λεπτού εντέρου, ουροποιητικού συστήματος (νεφρών/ ουρητήρων/ ουροδόχου κύστης), χοληφόρων, παγκρέατος, γλοιοβλάστωμα, νεοπλάσματα των σμηγματογόνων αδένων.

Για τα σύνδρομα πολυποδίασης (FAP, MAP, PJS) οι ενδείξεις είναι:

1. Σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε κολονοσκόπηση, ανεύρεση περισσοτέρων από 10 πολυπόδων συνολικά.

Εάν κάποιος διαπιστώσει ότι ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, τι μπορεί να κάνει για να αντιμετωπίσει η να ελαττώσει αυτό τον κίνδυνο;

Σήμερα διαθέτουμε στη διάθεσή μας κατάλληλα όπλα, με τα οποία μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο που προκύπτει από τα σύνδρομα κληρονομικής προδιάθεσης για καρκίνο. Συγκεκριμένα, ο γυναίκες που είναι φορείς του συνδρόμου HBOC, ξεκινώντας τον προληπτικό έλεγχο από την ηλικία των 25 ετών (ενίοτε και νωρίτερα) με συνδυασμό μαστογραφίας και μαγνητικής μαστογραφίας μπορούν να διαγνώσουν τον καρκίνο του μαστού σε πρώιμο στάδιο, κατά το οποίο είναι συνήθως ιάσιμος. Η μαγνητική μαστογραφία, μια πολύ ευαίσθητη μέθοδος, μπορεί να ανιχνεύσει κακοήθεις όγκους του μαστού, που συχνά διαφεύγουν από την απλή μαστογραφία. Επίσης, φάρμακα που παρεμποδίζουν τη δράση των οιστρογόνων (ταμοξιφένη, ραλοξιφένη) χρησιμοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες για να μειώσουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο εμφάνισης μιας κατηγορίας κληρονομικού καρκίνου του μαστού. Τέλος, σε γυναίκες αυτής της κατηγορίας, που έχουν ολοκληρώσει την τεκνοποίηση συνιστάται προληπτική χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, καθώς δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδος που να ανιχνεύει τον καρκίνο της ωοθήκης σε πρώιμο στάδιο. Ορισμένες γυναίκες επίσης, επιλέγουν την προληπτική χειρουργική αφαίρεση των μαστών, πριν νοσήσουν, με ταυτόχρονη αποκατάσταση.
Σε ό,τι αφορά το σύνδρομο Lynch, συνιστάται ετήσιος έλεγχος του εντέρου με κολονοσκόπηση, ξεκινώντας από την ηλικία των 25 ετών (ενίοτε και νωρίτερα), αλλά και του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Πρόσφατα προέκυψε ότι ο κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου σε αυτά τα άτομα μπορεί να μειωθεί στο μισό με τη λήψη ασπιρίνης.
Για την πρόληψη του καρκίνου του ενδομητρίου, δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδος που να ανιχνεύει τον καρκίνο αυτό σε πρώιμο στάδιο, γι’ αυτό και συνιστάται ολική υστερεκτομή με την ολοκλήρωση της τεκνοποίησης.
Στα σύνδρομα πολυποδίασης, συνιστάται τακτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση και, ανάλογα με τον τύπο και τη βαρύτητα του συνδρόμου μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση τμήματος του εντέρου.

Τι μπορώ να κάνω για να προφυλάξω την υγεία μου και την οικογένειά μου;

Είναι σημαντικό ο καθένας να γνωρίζει αν ανήκει σε κατηγορία αυξημένου κληρονομικού κινδύνου ή όχι. Ιδανικά, αυτή η αξιολόγηση του οικογενειακού ιστορικού καρκίνου γίνεται σε μια Μονάδα Γενετικής Ογκολογίας, όπου το οικογενειακό ιστορικό μελετάται πολύ εκτεταμένα και με μεγάλη λεπτομέρεια. Όμως, ένας απλούστερος τρόπος για να ξεκινήσει κανείς, είναι να δει στην οικογένειά του υπάρχουν ενδείξεις για τα βασικά σύνδρομα: HBOC, Lynch και σύνδρομα πολυποδίασης. Εάν οι ενδείξεις υπάρχουν, καλό θα είναι να αποταθεί στον γιατρό του ή σε εξειδικευμένη μονάδα Γενετικής Ογκολογίας. Εκεί θα διερευνηθεί αναλυτικά από εξειδικευμένο γιατρό και θα καθοδηγηθεί σωστά, μέσω της ογκολογικής γενετικής συμβουλευτικής προς τον κατάλληλο γονιδιακό έλεγχο.
Με την Ογκολογική Γενετική Συμβουλευτική:

1. Ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται εκ των προτέρων για τα πιθανά αποτελέσματα του γονιδιακού ελέγχου και τις αποφάσεις τις οποίες θα κληθεί να λάβει με βάση αυτά. Εάν κριθεί αναγκαίο, υποστηρίζεται και ψυχολογικά από εξειδικευμένο μέλος της ομάδας.
2. Καθοδηγείται σωστά για το μέλος της οικογένειας, από το οποίο είναι καλύτερο να ξεκινήσει ο έλεγχος, αλλά και για το γονίδιο (ή γονίδια) που πρέπει να εξεταστούν, ώστε να περιορίζεται και το οικονομικό κόστος.
3. Καθορίζεται εξατομικευμένα η στρατηγική πρόληψης και μείωσης του κινδύνου, για το καθένα μέλος της οικογένειας που μπορεί να έχει κληρονομική προδιάθεση.
4. Αν ο εξεταζόμενος δεν έχει κληρονομική προδιάθεση, καθησυχάζεται ο ίδιος και η οικογένειά του.

Γεώργιος Δ. Λύπας, Παθολόγος Ογκολόγος
Υπεύθυνος Μονάδας Γενετικής Ογκολογίας ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ, Επιστημονικός Συνεργάτης Dana Farber Cancer Institute, Harvard University

Επιδημιολογικά στοιχεία για τον καρκίνο στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και παγκοσμίως

Τι προκαλεί τον καρκίνο;

Η καρκινογένεση περικλείει μία διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών παραγόντων του ατόμου και εξωτερικών παραγόντων όπως:

• φυσικές καρκινογόνες ουσίες, όπως είναι η υπεριώδης και η ιονίζουσα ακτινοβολία.
• χημικές καρκινογόνες ουσίες, όπως ο αμίαντος, τα συστατικά του καπνού, η αφλατοξίνη (σε τρόφιμα) και το αρσενικό (ένας μολυσματικός παράγοντας του πόσιμου νερού).
• βιολογικές καρκινογόνες ουσίες, όπως μολύνσεις από συγκεκριμένους ιούς, βακτήρια ή παράσιτα.
• η γήρανση είναι άλλος ένας βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη νεοπλασιών. Η συχνότητα του καρκίνου αυξάνεται δραματικά στις μεγαλύτερες ηλικίες και πιθανότατα οφείλεται σε συσσώρευση και μεγαλύτερη χρονική διάρκεια έκθεσης στους ανωτέρω παράγοντες κινδύνου. Η συνολική συσσώρευση κινδύνων σε συνδυασμό με αναποτελεσματικούς κυτταρικούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης είναι χαρακτηριστικό αίτιο της αυξημένης επίπτωσης του καρκίνου σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες.

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περισσότεροι από το 30% των θανάτων από καρκίνο θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την τροποποίηση ή την αποφυγή των βασικών κινδύνων που ευθύνονται για νεοπλασματικές ασθένειες, όπως:

• το κάπνισμα
• η παχυσαρκία
• η ανθυγιεινή διατροφή, με χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών
• η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας
• το αλκοόλ
• οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις από τους ιούς των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και της ηπατίτιδας Β (HBV)
• η ατμοσφαιρική ρύπανση

Το κάπνισμα αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την πρόκληση διαφορετικών τύπων καρκίνου, προκαλώντας το 22% των θανάτων παγκοσμίως από νεοπλασίες και το 71% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. Σε πολλές χώρες χαμηλού εισοδήματος, μέχρι το 20% των θανάτων από καρκίνο οφείλονται σε λοίμωξη από την ηπατίτιδα Β και τον ιό HPV.

Στρατηγικές πρόληψης του καρκίνου

• Η αποφυγή έκθεσης στους παράγοντες κινδύνου και η ελαχιστοποίηση της έκθεσης σε επαγγελματικούς κινδύνους.
• Ο εμβολιασμός κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και της ηπατίτιδας Β (HBV).
• Η μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως.
• Τα προγράμματα πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου (προσυμπτωματικός έλεγχος), όπως π.χ. η μαστογραφία, η κατά Παπανικολάου εξέταση τραχηλικού επιχρίσματος, για συγκεκριμένους τύπους νεοπλασιών, η εξέταση PSA στους άνδρες, η ενδοσκόπηση του πεπτικού συστήματος σε άτομα υψηλού κινδύνου ή σε άτομα ηλικίας >50 ετών, κ.ο.κ.